HET ZWAARD EN HET PAARD

Wanneer men het over opera heeft, gebruikt men dan ooit verkleinwoorden? Dan wellicht enkel in een ironiserende context. Iemand als Godfried Bomans zou eventueel een verhaal hebben kunnen schrijven over een verwaand tenortje dat in de foyer zit op te scheppen over het Siegfriedje dat hij heeft neergezet in het Ringetje van Ivootje van Hove.

Minimalisme en opera gaan, althans in mijn ervaring, niet samen. De immensiteit van bijvoorbeeld een Ring van de Neveling doet de geest duizelen. Misschien wel een miljard keren moet de pen van onze vriend Wagner op en neer zijn gegaan om een bolletje of een streepje aan het papier toe te vertrouwen. In mijn kinderlijke geest zit ik mij zulke zaken voor te stellen: liep hij te neuriën door de kamer? Tokkelde hij maar wat raak op de piano? En die drang om een allesomvattende greep op de complexiteit van de gehele mensenwereld te krijgen, waar kwam die vandaan? Het bestaan van de mensen, die in de eeuwen voor deze eeuw leefden, moet, zelfs voor intellectuelen zoals Wagner, nochtans veel minder complex zijn geweest dan het leven dat wij leven, wij die dag in dag uit gebombardeerd worden met miljoenen gegevens en prikkels via de media maar ook uit onze onmiddellijke omgeving. Ikzelf ken zowat duizend mensen persoonlijk en ik word er compleet gek van. Vroeger kende men zijn familie en dorpsgenoten en gebeurde er, afgezien van af een toe een oorlog, niet zoveel in een mensenleven. Nu durf ik zelfs de krant niet meer te lezen of de televisie aan te zetten. Natuurlijk worden er tegenwoordig nog opera’s geschreven, maar men heeft noodgedwongen de volledigheid los gelaten. Honderd jaar geleden spraken mensen met een opleiding nog gewoon Latijn met elkaar, terwijl vandaag zelfs de paus er niet kan van verdacht worden dit verbale talent nog te bezitten. Ik denk: de paus doet gewoon de moeite niet meer om Latijn te praten, hij heeft andere dingen aan zijn hoofd. Er zijn specialisten voor van alles en nog wat, maar niemand heeft nog de dapperheid om een overzicht te houden, gewoon omdat de gegevens die op ons afgestuurd te groot zijn in volume, en te complex voor woorden, laat staan dat men zin heeft om die woorden op muziek te zetten. In de tijden voor onze tijden slaagde men er nog in een soort van overzichtelijke samenvattingen te maken of zelfs een oplossing aan te reiken voor de complexiteit, zoals ik onlangs nog zag bij The Rape of Lucretia. Benjamin Britten’s boodschap luidt: vertrouw op God! Goed zo, alle problemen opgelost, hoera! Wij zijn blijkbaar veroordeeld om enkel fragmenten te zien rondom ons. Iemand als Wagner zag blijkbaar gehelen en verbanden, gestold in een aantal zeer voor de hand liggende beelden die iedereen begreep: het zwaard, het paard. Nu bleek, toen ik de Ring van Ivootje van Hove ging bekijken hier in Gent, dat dat zwaard en dat paard op een uiterst logische manier vervangen konden worden door een laptop en een USB-stick. Misschien is de wereld zoals wij die beleven, minder complex dan wij denken en hebben wij enkel last van een overconsumptie aan gegevens. Verder is alles hetzelfde gebleven: het paard, het zwaard, aanwezigheid van liefde, afwezigheid van liefde en dan natuurlijk het afscheid.

LUC DE VOS